Các phái sinh có thể được chia thành nhiều loại. Đầu tiên, nó có thể được chia thành ba loại, “hợp đồng tương lai”, “quyền lựa chọn” và “hoán đổi”, tùy thuộc vào phương pháp giao dịch. Hơn nữa, nó có thể được phân loại theo sản phẩm (tài sản cơ sở) là đối tượng của các giao dịch phái sinh.
Hợp đồng tương lai
Một giao dịch thoả thuận tại thời điểm hiện tại về giá cả của một sản phẩm nhất định trong tương lai được gọi là hợp đồng tương lai. Ban đầu, nó bắt đầu bằng việc buôn bán các sản phẩm nông nghiệp có giá cả dao động do thời tiết và được mùa / mất mùa.
Ngoài ra còn có “giao dịch tương lai tài chính” cho các sản phẩm tài chính. “Hợp đồng tương lai tiền tệ” cho tỷ giá hối đoái khi trao đổi tiền tệ của một quốc gia lấy tiền tệ của quốc gia khác, “tương lai trái phiếu” cho trái phiếu, “tương lai chỉ số chứng khoán” cho các chỉ số như chỉ số trung bình chứng khoán v.v.
Quyền lựa chọn (Option)
Tương tự như giao dịch tương tai, giao dịch quyền lựa chọn là việc mua và bán các “quyền” cho phép được giao dịch một tài sản cơ sở nhất định ở một mức giá nhất định sau một khoảng thời gian nhất định trong tương lai. Tương tự như giao dịch hợp đồng tương lai, có “quyền chọn tiền tệ” cho tỷ giá hối đoái, “quyền chọn mua trái phiếu” cho trái phiếu và “quyền chọn chỉ số cổ phiếu” cho chỉ số chứng khoán.
Bạn có thể mua “quyền” bằng cách trả một khoản phí nhất định (phí quyền chọn). Vì mua bán chỉ là “quyền” nên có thể bỏ. (Phí quyền chọn sẽ không được trả lại.) Nó tương tự như khái niệm “tiền đặt cọc” được sử dụng trong các hợp đồng bất động sản.
Ví dụ, giả sử bạn điều hành một công ty thương mại. Sẽ nhận được 10.000 đô la tiền lương sau ba tháng. Tỷ giá hối đoái hiện tại là 1 đô la = 23.000 vnd, nhưng khi biến động quá lơn và không thể dự đoán được trong tương lai, bạn có thể sử dụng giao dịch quyền lựa chọn. Đó là một giao dịch như “quyền bán một đô la với giá 23.000 vnd sau ba tháng kể từ bây giờ” và “trả phí quyền lựa chọn là 1000 vnd cho mỗi đô la”.
Ba tháng sau, nếu giá thị trường thực tế là 20.000 một đô la, thì tốt nhất là bạn nên thực hiện quyền của mình. Nếu bạn bán 10.000 đô la với giá 1 đô la = 23.000 vnd, bạn có thể nhận được 220 triệu sau khi trừ phí 10 triệu quyền lựa chọn. So với giá thực tế trên thị trường thì sẽ là 200 triệu.
Ngoài ra, nếu giá thị trường thực tế là 25.000 vnd mỗi đô la, tốt hơn là bạn nên từ bỏ quyền của mình. Điều này là do nếu bạn bán 10.000 đô la với giá thị trường 1 đô la = 25.000 vnd, bạn sẽ nhận được 250 triệu.
Tuy nhiên, trong trường hợp này, phí quyền lựa chọn 10 triệu đã trả sẽ bị lãng phí. Một đặc điểm chính của giao dịch quyền lựa chọn là bạn chỉ có thể thực hiện các quyền của mình khi bạn có lãi và từ bỏ quyền của mình khi bạn thua lỗ bằng cách theo dõi sự chuyển động của thị trường.
Hoán đổi (Swap)
Giao dịch hoán đổi trong các sản phẩm phái sinh là các giao dịch trao đổi các nghĩa vụ thanh toán với các đặc điểm khác nhau. Ví dụ điển hình là hoán đổi lãi suất và hoán đổi tiền tệ.
Ví dụ, có các công ty A và B đang vay tiền từ một ngân hàng. Lãi suất mà công ty A trả cho ngân hàng là “lãi suất cố định”, và lãi suất của công ty B là lãi suất thả nổi.
Lý do là công ty A cho rằng “lãi suất sẽ giảm trong tương lai”, và công ty B lại cho rằng “sẽ an toàn hơn nếu lãi suất không thay đổi mãi mãi vì trong tương lai nó có thể tăng cao”.
Trong những trường hợp đó, giao dịch hoán đổi lãi suất có thể được sử dụng. Công ty A ký hợp đồng trả lãi suất thả nổi thay cho Công ty B và Công ty B ký hợp đồng trả lãi suất cố định thay cho Công ty A. (Trên thực tế, bạn chỉ phải thanh toán khoản chênh lệch một cách thường xuyên.)
Trên đây là các công cụ phái sinh để tránh rủi ro biến động giá của tài sản cơ sở, ngoài ra còn có những “phái sinh tín dụng” đối với rủi ro công ty có thể phá sản, “phái sinh thời tiết” để đối phó với thời tiết bất ổn v.v.